Als Nederlanders zijn we groot geworden met onze strijd tegen het water.
Maar volgens Jos Schouten, boswachter bij Natuurmonumenten tussen IJssel en Dinkel, moeten we nog veel beter worden in de strijd om het water dat we te kort hebben. ”Hoe langer we wachten, hoe moeilijker het wordt.”
Volgens boswachter Jos Schouten is er heel veel nodig om de droogte op de Sallandse Heuvelrug te keren: ”Droogte is een keuze. Wij doen heel erg alsof droogte ons overkomt, maar in de afgelopen 60 jaar is de hoeveelheid neerslag op jaarbasis met 9% gestegen. Het regent dus meer, maar toch hebben we last van droogte. Dat geeft ruimte om na te denken, omdat we dingen blijkbaar slimmer kunnen doen dan we nu doen. We zijn natuurlijk als Nederlanders groot geworden met onze strijd tegen het water, maar wat we eigenlijk nog veel beter moeten leren is niet de strijd tegen, maar de strijd om het water in tijden dat we te kort hebben.”
Droger dan vroeger
Schouten, die naast boswachter ook coördinator natuurbeheer Salland-Twente is, vertelt dat er bij de Sallandse Heuvelrug heel goed onderzoek is gedaan naar de redenen waarom het nu droger dan vroeger: ”In de vorige eeuw bestond de Sallandse Heuvelrug helemaal uit heide. Dit is nu voor het overgrote deel bebost met dennen, die verbruiken veel meer water.”
”Een andere reden is dat er in de jaren ’60 en ’70 ruilverkaveling is uitgevoerd met landinrichtingswerkzaamheden. Daarbij is een slotenpatroon aangelegd, echter veel te diep en breed, dat het gebied droger heeft gemaakt dan nodig. De sloten liggen in weilanden en de boeren zijn het er met elkaar over eens zijn dat ze te weinig water hebben. Dit is te zien aan landbouwgewassen die verloren.”
”De derde reden is dat er op Sallandse Heuvelrug twee drinkwaterwinningen zijn. Eén bij Holten en één bij Nijverdal. Nijverdal boort miljoenen liters grondwater op. Vanwege de vlakte in Nederland kunnen wij geen gebruik maken van stuwmeren. Wel hebben wij stuwwallen en daar is de Sallandse Heuvelrug er één van, dik 70 meter hoog. De regen trekt in de bodem, waardoor je een enorme zoetwaterbel in de berg krijgt. Omdat wij dat opmaken aan drinkwater, is er te weinig water op de Sallandse Heuvelrug, maar ook op het gebied dat hierop aansluit.”
Oplossingen
”In plaats van water aan het begin van het systeem eruit te halen, is het veel beter om drinkwater te winnen op plekken waar we juist wateroverlast hebben. Het inrichten van ons drinkwatersysteem moet anders, want dat past niet meer bij het klimaat van vandaag. We moeten ons water minder vervuilen, dan wordt het ook makkelijk om het op andere plekken te winnen.”
”De oplossingen tegen klimaatverandering zijn technisch niet gezien heel ingewikkeld, maar hebben wel een enorme impact op de manier hoe we ons land gebruiken. Als we ons watersysteem anders gaan inrichten, wordt het op plekken waar het nu droog genoeg is misschien wel te nat.”
”We hebben de afgelopen jaren al een boel met elkaar over de oplossingen gesproken en een begin gemaakt aan de maatregelen, maar het gaat veel te langzaam aangezien de klimaatverandering veel sneller gaat dan het waterbeheer wordt aangepast.”
Tekst gaat verder onder foto
Helpen als burger
De 52-jarige Schouten legt uit hoe je thuis simpele stappen kunt nemen om beter met water om te gaan: ”Gebruik niet te veel water. Het is tegenwoordig normaal dat je elke dag doucht. Als het 30 graden is, zijn er mensen die zich ’s avonds het liefst nog een keer douchen. De nummer 1 in waterverbruik is douchen en de nummer 2 is de wc doortrekken. Als je warm water wil gebruiken kost het soms wel tot twee liter koud water, voordat je gebruik kan maken van warm water. Vang al het koude water op in een emmer en trek daarmee je wc door of gebruik het om je tuin water te geven.”
De Zwollenaar vervolgt: ”Hetzelfde geldt voor gras in je tuin. Gras heeft een hele goede overlevingsstrategie tegen droogte. Gras gaat namelijk dood boven de grond, waar het geen water nodig heeft, en de wortels blijven leven. Als de droge periode voorbij is, wordt het gele gras weer groen. Veel mensen vinden het gele gras niet mooi, dus wordt het gras meerdere keren per week urenlang water gegeven.’ Schouten zegt dit te begrijpen, maar vindt het een luxeprobleem: ”Als je het al doet, doe het dan niet met kraanwater. Ik kies er thuis voor om mijn gras gewoon geel te laten, omdat het vanzelf wel weer groen wordt als het gaat regenen.”
Voorlichting
Jos Schouten merkt op dat het bewustzijn van mensen langzaam maar zeker misschien wel verbeterd, maar het verbruik stijgt tegelijkertijd enorm bij langdurige warmte: ”Er gaat hier dus iets niet goed en daar ligt een belangrijke taak voor de overheid om daar veel meer voorlichting over te geven, maar ook om mensen te helpen met het nemen van praktische maatregelen. Laat de gemeente bijvoorbeeld elk huishouden minimaal één regenton verplicht stellen en die zelf gratis aanbieden. Dit zijn kosten die je heel snel terugverdiend.”
Crisis
Als laatst wil de boswachter benadrukken: ”De mensheid in het algemeen, maar ook zeker in Nederland, heeft de neiging om te wachten tot het echt crisis begint te worden. Dat is dom, want je krijgt er stress van en het wordt uiteindelijk alleen maar duurder. Pas als er morgen een dag geen water meer uit de kraan komt, gaan we opeens denken dat er een probleem is en zul je zien dat we in beweging komen. Ik hoop dat we wijs genoeg zijn met elkaar om daar nu al de urgentie aan te geven die het verdiend.” Schouten benadrukt nogmaals: ”Hoe langer we wachten, hoe moeilijker het wordt. Het is echt tijd voor actie.’
