Drie mannen willen er een poolcentrum beginnen, anderen denken aan een ontmoetingscentrum met een maatschappelijke functie. De toekomst van de Grote Deventer Synagoge, een rijksmonument dat al jaren leeg staat, houdt de gemoederen in Deventer bezig. “Belangrijk is dat de functie gedragen wordt door zowel de lokale als de Joodse gemeenschap”, benadrukt Daniël Metz van het landelijk platform Joods Erfgoed & Identiteit.
Bij de gemeente Deventer ligt inmiddels een vergunningaanvraag voor een poolcentrum met kleine horeca in het pand. “Veel mensen denken dan aan een donker hol met harde muziek en heel veel drank”, schetst Mark Gerritzen, één van de initiatiefnemers. “Dat zien wij niet zo. Wij gaan juist voor leden die competitie spelen en een kleine museumfunctie. Dat de jeugd denkt: we gaan naar de synagoge om te poolen en zien meteen het gebouw van binnen.”
Passend gebruik
Het initiatief levert wisselende reacties op. Een aantal Deventenaren heeft inmiddels de stichting Behoud Grote Synagoge Deventer (BGSD) in het leven geroepen. Bestuurslid Manja Pach legt uit waarom: “Omdat een aantal mensen zich zorgen maakt over de situatie waarin dit gebouw alweer meer dan vijftien jaar verkeert nadat de gereformeerde kerk het pand heeft verlaten. De mensen van de stichting willen dat er in de synagoge een passend gebruik komt.”
Rijksmonument
De Grote Synagoge in Deventer aan de Golstraat is een gebouw uit 1892. In 1999 kreeg het pand de status rijksmonument. Tijdens de Tweede Wereldoorlog vernielden een groep NSB-ers er veel Joodse interieurelementen. Na de bevrijding werd duidelijk dat een groot deel van de Joodse gemeenschap in Deventer was vermoord. Hierdoor werd de synagoge te groot. Het gebedshuis werd verkocht aan de plaatselijke christelijke gereformeerde kerk, die in 2010 afscheid nam van het pand. Daarna wisselden de eigenaren en werd het gebouw wederom gebruikt door de leden van Beth Shoshanna; de Deventer Joodse gemeenschap. Het plan voor een foodhall dat in 2018 ontstond, werd afgewezen door de gemeente. Sindsdien staat het pand leeg. Wel zijn er incidenteel concerten. Het pand verkeert momenteel in een matige toestand van onderhoud.
Niet tegen het plan
In die context voelt de nieuwe stichting de steun van de NV Bergkwartier, de maatschappij tot stadsherstel in Deventer, die oude panden opkoopt en opknapt om de stad aantrekkelijker te maken. Al zegt directeur Barend-Jan Schrieken niet per se tegen een poolcentrum in de synagoge te zijn.
Meer passende functies
Schrieken: “Wij willen heel graag eigenaar worden van het pand. We kunnen dat ook. Voor heel Deventer is het een bijzonder en iconisch gebouw dat in goede staat voor de toekomst bewaard moet blijven”, vindt hij. “Ik denk dat het de moeite waard is om te kijken naar andere, meer maatschappelijk passende functies. Al kun je niet uitsluiten dat een poolcentrum misschien de meest logische keuze is.”
Schrieken is voor eventuele aankoop van de synagoge wel afhankelijk van de eigenaar; Lenferink Vastgoed in Zwolle. “De eigenaar wil niet verkopen. Er is op dit moment ook geen opening wat dat betreft. Toch ben ik hoopvol dat dit vroeg of laat gaat gebeuren.”
Gemeente positief over plan poolcentrum
De pool-ondernemers konden wel zaken doen met de eigenaar. Zij zijn in afwachting van een vergunning om te kunnen beginnen. Bij de gemeente Deventer ligt een aanvraag. “Het poolcentrum valt onder ontspanning”, licht wethouder Ilse Duursma toe. “Die bestemming is op deze locatie zonder meer toegestaan. Over de komst van kleine horeca is nu discussie. Wij kijken heel goed naar alle mogelijkheden in dit pand. Daarnaast willen ook dat degenen die de aanvraag hebben gedaan op een goede wijze naar de historie kijken.”
Met respect
Daniël Metz van het platform Joods Erfgoed & Identiteit komt met een aanvulling: “Het gaat voor dit pand om een goede publieke functie en toegankelijkheid voor een breed publiek. Belangrijk is dat die functie gedragen wordt door zowel de lokale als de Joodse gemeenschap en dat er consensus is over goed gebruik van het gebouw. Met respect voor het verleden en een blik op de toekomst.”
Komt geen synagoge terug
Manja Pach van de stichting Behoud Grote Synagoge Deventer tenslotte: “We willen hier geen synagoge terug, laat dat duidelijk zijn. Maar de teloorgang gaat ons aan het hart. Dit gebouw heeft een Joodse maar ook een Deventer geschiedenis. Deventer had 100 jaar lang een bloeiende Joodse gemeenschap die goed geïntegreerd was”, vertelt Pach. “Totdat de nazi’s de gemeenschap tijdens de Tweede Wereldoorlog voor het allergrootste deel uitmoordden. Daarna zijn hier nog ongeveer 50 jaar sjoeldiensten geweest. Nogmaals, dat is ook een stuk geschiedenis dat hoort bij de stad Deventer. We moeten nu op zoek naar een mogelijke functie voor dit gebouw.”
Tip ons:
Heb jij nieuws uit Salland en wil je ons daarvan op de hoogte brengen?
Mail ons via redactie@salland1.nl
