Het leenstelsel wordt afgeschaft en de basisbeurs keert in 2023 terug. Dat staat in het coalitieakkoord dat de VVD, D66, CDA en ChristenUnie gisteren hebben gepresenteerd. Om de studenten te compenseren die tussen 2015 en 2022 (zijn) gaan studeren, is 1 miljard euro uitgetrokken.
Studentenorganisaties pleiten al langer voor de terugkeer van de basisbeurs en een compensatie, en een meerderheid van de Tweede Kamer stemde in september voor het afschaffen van het leenstelsel (alleen de VVD was tegen). Daar hebben de coalitiepartijen nu dus gehoor aan gegeven.
Toch reageren studenten teleurgesteld, en dan met name over de aangekondigde compensatieregeling. De coalitie benoemt in het akkoord niet wat de precieze tegemoetkoming per student wordt. Maar volgens de Landelijke Studenten Vakbond (LSVb) komt het neer op zo’n 1000 euro per student, bovenop de studievouchers van 2000 euro die al beschikbaar zijn voor afgestudeerden die na vijf jaar een vervolgstudie willen doen. Het geld kan worden ingezet als studievoucher, of als korting op de opgebouwde studieschuld.
Te weinig, vindt de LSVb. “Dat is niets als je je bedenkt dat studenten schulden hebben die oplopen tot tienduizenden euro’s,” zegt voorzitter Ama Boahene. “We zijn blij dat de overheid is teruggekomen op het leenstelsel. Maar die fout moet ook rechtgezet worden.”
De NOS sprak met vier studenten die onder het leenstelsel vallen over de aangekondigde compensatie.
Sancar Cakirtas (22, hbo-student) heeft een studieschuld van 12.000 euro. Hij is van plan door te stromen naar de universiteit. “Dus ik vrees dat mijn schuld de komende jaren nog flink doorgroeit, ook al werk ik naast mijn studie ruim 20 uur per week en woon ik nog thuis.”
Hij voelt zich de dupe van het leenstelsel. “Mijn generatie is compleet vergeten. We kunnen geen huis vinden, krijgen te maken met de gevolgen van de klimaatcrisis en groeien op in de coronacrisis. Daar komt deze schuld ook nog bovenop.”
De compensatie van 1 miljard noemt Cakirtas een symbolisch bedrag. “Ik snap dat we niet alle schulden volledig kunnen kwijtschelden. Maar we kunnen ten minste kijken wat studenten vanaf 2023 krijgen, en dat met terugwerkende kracht ook aan studenten uit het leenstelsel geven.”
Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap heeft dit voorjaar uitgerekend wat verschillende compensatieregelingen zouden kosten. Als alle studenten die onder het leenstelsel vallen worden meegerekend, gaat het om circa 1,1 miljoen studenten.
Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) berekende dat de totale studieschuld van alle studenten (studerend en afgestudeerd) ruim 24,4 miljard bedraagt. Sinds 2015, het jaar dat het leenstelsel is ingevoerd, is dat bedrag verdubbeld. Mensen tussen de 25 en 30 jaar, die doorgaans (bijna) klaar zijn met hun studie, hebben een gemiddelde schuld van 19.100 euro.
De LSVb pleit voor een compensatie die gebaseerd is op de vorige basisbeurs. Daarmee kregen uitwonende studenten zo’n 280 euro per maand. “Omgerekend naar vier jaar studeren, komt dat dus neer op ruim 13.000 euro,” zegt voorzitter Ama Boahene.
“Ik had wel verwacht dat er compensatie zou komen, maar was vooral benieuwd wat ze zouden doen met mensen die nooit hebben geleend, zoals ik.” Dat zegt Joppe te Lindert (22), vierdejaars hbo-student journalistiek.
Te Lindert heeft geen studieschuld opgebouwd. “Ik had een bijbaan en mijn ouders droegen ook wat bij. Ik snap dat ik in een luxepositie zit omdat ik geen schuld heb, maar ergens voelt het niet eerlijk dat ik daarom geen compensatie krijg.”
De student zou liever zien dat er een compensatie komt voor iedereen, ook de studenten zonder schuld. “We vallen allemaal onder hetzelfde systeem. Dus ik vind dat je dan ook iedereen gelijk moet compenseren. Nu voelt het alsof het kabinet lenen beloont en werken voor geld niet.”
Sjoerd Bunk (22) heeft dit voorjaar zijn masterdiploma behaald. In de vier jaar dat hij heeft gestudeerd, heeft hij geen schuld opgebouwd. “Ik heb de keuze gemaakt om wat bescheidener te leven. Ik ben niet op kamers gegaan en heb altijd twee of drie bijbaantjes gehad.”
Dat studenten die wel een schuld hebben opgebouwd worden gecompenseerd, vindt Bunk niet helemaal eerlijk. “Ik snap dat ik in een fortuinlijke positie zit omdat ik geen schuld heb. Maar het voelt alsof ik nu buiten de boot val.”
Bunk zou liever een compensatie zien voor alle studenten die onder het leenstelsel vallen, met en zonder schuld. “Zoek een oplossing die voor iedereen werkt.”
Kayleigh Hofstede (21) was als tweedejaars student actief voor #nietmijnschuld, een campagne van de jongerentak van vakbond LSvB en FNV om zo snel mogelijk een einde te maken aan het leenstelsel.
Hofstede was in eerste instantie enthousiast over het nieuws dat het leenstelsel wordt afgeschaft. “Maar daarna las ik dat de basisbeurs in 2023 ingaat, dat vind ik erg laat. Ook vind ik de compensatieregeling veel te laag. Al met al ben ik uiteindelijk dus best teleurgesteld.”
De student heeft zelf een studieschuld van zeker 26.000 euro. “Maar ik heb al een tijdje niet gekeken wat mijn schuld is,” zegt ze. “Hoewel het de hele tijd in mijn achterhoofd zit, wil ik liever niet met het bedrag geconfronteerd worden.” Omdat ze als voorzitter van studentenvakbond AKKU ook een bestuursjaar doet, gaat ze waarschijnlijk studievertraging oplopen, met een hogere studieschuld tot gevolg.
“Misschien is het wat radicaal, maar ik ben voor een volledige compensatie van alle studieschulden,” zegt Hofstede. “Hier hebben we helemaal niets aan.”
