“We kijken nu vooral naar wat we moeten doen met het afval wat we al hebben, maar eigenlijk moet je ervoor zorgen dat het afval niet ontstaat.” zegt Maarten van Dongen van Natuur en Milieu Overijssel. Het blijkt dat 70% van het glaswerk wat binnenkomt bij een kringloopwinkel in de afvalbak belandt. Bij Stichting Kringloop Zwolle ontvangen ze ongeveer 1,1 miljoen kilo aan handel. Minder dan de helft, rond de 25%-30%, wordt verkocht in de winkel. Hun overige spullen belanden niet zomaar in de verbrandingsoven.
Door Dagmar Krijt
Jan Tepper van Stichting Kringloop Zwolle geeft een rondleiding door het magazijn van de winkel. Ronald van den Heerik van Branchevereniging Kringloopbedrijven Nederland noemt kringloop stichting Zwolle als een van de winkels die voorloopt op innovatieve ideeën, om zo min mogelijk restafval te produceren. Ondanks de innovatieve ideeën van onder andere de kringloopwinkel in Zwolle, zijn we nog lang niet bij de oplossing.
Lees verder onder de video
Maar hoe doen ze het dan bij Stichting Kringloop Zwolle? Manager Jan Tepper legt tijdens een rondleiding door het magazijn van de winkel uit hoe het bij hen in zijn werk gaat.
Duurzaam in het dna
Onder de Branchevereniging Kringloopbedrijven Nederland vallen niet alle kringloopwinkels in Nederland, maar er worden ongeveer 200 kringloopwinkels door heel Nederland vertegenwoordigd. Stichting Kringloop Zwolle is aangesloten bij de Branchevereniging Kringloopbedrijven Nederland. “De bedrijven die onder 100% Kringloop vallen staan voor 100% achter hun sociale- en duurzaamheidsmissie. Dat moeten ze ook echt in hun dna opgenomen hebben.” zegt Ronald van den Heerik van Branchevereniging Kringloopbedrijven Nederland. Vanuit de Branchevereniging is er een merk opgebouwd, genaamd 100% Kringloop. Om de kringloopwinkels te stimuleren zo duurzaam mogelijk te zijn en zo min mogelijk restafval te produceren hebben zij een CO2 tool laten ontwikkelen. De kringlopen kunnen daarmee op basis van wat ze inzamelen, verkopen, recyclen en als restafval overhouden uitrekenen hoeveel CO2 ze op jaar of maand basis voor Nederland bespaard hebben. Daarmee zien zij dus ook wat hun bijdrage is aan het tegengaan van de klimaatopwarming.
Van den Heerik legt uit dat er bij de branchevereniging onderscheid wordt gemaakt tussen twee dingen. Product hergebruik, dus het opnieuw inzetten van hetzelfde product en upcycling of recycling, waarbij je bestaande materialen bewerkt, zodat je ze kan verkopen als een nieuw product. “Daar zijn kringloopbedrijven steeds meer mee bezig, met name Stichting Kringloop Zwolle.” Zegt van den Heerik.
Volgens van den Heerik komt de grootste positieve impact op het milieu vanuit kringloopwinkels door dingen een tweede keer te gebruiken. Je hoeft daar relatief weinig energie in te stoppen, om uiteindelijk iets nieuws te doen met het product. De verbetering zit ook zeker in het recyclen en upcyclen.
Natuur en milieuwethouder Ton van Amerongen legt uit hoe gemeente Dronten ervoor zorgt dat de inwoners duurzaam afval scheiden. In gemeente Dronten hebben ze een systeem waarbij het afval gescheiden wordt ingezameld. Het restafval wordt naar een gezamenlijke container in de staart of wijk gebracht. “Daarmee willen we stimuleren dat mensen zo veel mogelijk scheiden en dat er nog zo min mogelijk restafval overblijft.” zegt Ton van Amerongen. Dat systeem is twee jaar geleden ingesteld en het werkt goed volgens de wethouder. Met het systeem wil de gemeente ervoor zorgen dat er drie fracties overhouden worden, die ook zo veel mogelijk herbruikbaar zijn.
Van Amerongen ziet nog innovatie vermogen in het communiceren naar de mensen over het belang van afval scheiden. Daarnaast hoopt hij dat de techniek nog meer innoveert, waardoor er meer afval herbruikbaar is. Hij vindt kringloopwinkels een belangrijk aspect. “Kringloopwinkels zorgen ervoor dat de goede spullen nog hergebruikt kunnen worden, en niet zomaar naar de stort gebracht hoeven te worden.”
Kijk met behulp van onderstaande afbeelding thuis eens wat voor spullen je nog hebt liggen. Wat kan je nog hergebruiken of opknappen?
De restafvalberg zo klein mogelijk houden, dat is het doel. Er zijn daar dus al wat innovatieve oplossingen voor, maar het kan nog beter. Zweden loopt voor op de rest van de wereld. Volgens Maarten van Dongen van Natuur en Milieu Overijssel, is wat ze in het kleine voormalige staalstadje Eskilstuna doen echt het ideaalbeeld van hoe een kringloopwinkel er uit zal moeten zien. In dat stadje staat ’s werelds eerste kringloop warenhuis. Dat is niet zomaar een extreem grote kringloopwinkel, maar een kringloopwinkel, werkplaats en stort in één. Voordat daar iets bij de stort belandt, gaat het eerst langs andere afdelingen. Bekijk in de afbeelding hoe ReTuna, het kringloopwarenhuis, werkt.
Hier doen ze het een beetje anders
Zoals wij onze oude meuk of spullen die we simpelweg niet meer gebruiken naar een kringloopwinkel brengen. Brengen veel mensen in Rusland hun spullen naar Datcha’s, een tweede huis. Alexei komt uit Rusland en legt uit dat een Datcha een soort begraafplaats is voor oude spullen. Je brengt je spullen ernaartoe en vergeet soms jarenlang dat het daar staat, je kleinkinderen gooien het dan uiteindelijk weg of het wordt doorgegeven aan een familielid.
Toen Alexei twee jaar oud was kochten zijn ouders een Datcha. Daarin stond al een samovar – een Russische waterkoker – uit 1922. Toen hij met zijn vrouw een huis liet bouwen heeft hij deze daarnaartoe gebracht. Deze samovar is een van zijn beste jeugdherinneringen aan de Datcha, hij bracht daar namelijk veel zomers door. Alexei zat dan met zijn ouders en oma op het terras en dronken thee, die ze hadden gezet met de Russische waterkoker. De oude telefoon en iets waarvan hij eigenlijk niet precies van weet wat het is komen ook uit de Datcha.
Tijdens zijn bezoek aan Nederland bezocht Alexei een kringloopwinkel in Raalte. Hij omschrijft de winkel als een soort museum over de Nederlandse cultuur en huishoudens. Alexei stuurt een foto door van een beker met portretten van Beatrix en Claus, met daaronder hun trouwdatum en een felgele wekker in vintage stijl. In het midden staat Jip, van het bekende Nederlandse duo Jip en Janneke. Zeker Oer-Hollands.
Ketengericht
Hoewel kringloopwinkels dus wel duurzaam bezig zijn, door het stimuleren van spullen hergebruiken en artikelen upcyclen, is de afvalhoop bij een kringloopwinkel eigenlijk niet het grootste probleem. We moeten al veel eerder in het proces gaan nadenken over de afvalhopen die ontstaan. Er moet niet pas over nagedacht worden als het probleem er ligt, maar we moeten zorgen dat het probleem niet ontstaat. Van Dongen legt uit dat onze huidige economie erop gericht is dat we spullen maken, gebruiken, weggooien en verbranden. “Met hoe de economie nu is geregistreerd, zijn we heel hard bezig om alle primaire grondstoffen op te maken. Over een aantal jaar zijn bepaalde grondstoffen ook gewoon op.” Als we een duurzame economie willen en de wereld instant willen houden, dan moeten we de hoeveelheid spullen die we gebruiken verminderen. Volgens van Dongen moeten producenten anders gaan nadenken over de producten die ze maken en de materialen die ze toepassen. Als zij al gaan nadenken over wat de gebruiker er mee kan doen, als het door zijn gebruiksduur heen is, dan schieten we een aardig stuk op. ‘Producenten zijn natuurlijk gewend om klantgericht te denken, maar ik zeg altijd dat er ketengericht gedacht moet worden. Ik denk dat we daar naartoe moeten.’ zegt van Dongen.
De R-ladder
“Nu worden dingen geproduceerd, omdat de materialen er zijn. In een auto zitten 27 verschillende soorten plastic, terwijl met drie verschillende soorten hetzelfde kan.” Zegt van Dongen. In een circulaire economie staan het tegengaan van verspilling en het zo min mogelijk gebruiken van grondstoffen centraal. Je gaat er dan vanuit dat de spullen die gemaakt worden meerdere keren gebruikt kunnen worden en dat je zo lang mogelijk met de spullen doet.
Als maatstaaf wordt de R-ladder gebruikt, uiteindelijk wil je boven op de ladder staan. Een kringloopwinkel bevindt zich al hoog op deze ladder. Het hergebruiken, waar een kringloopwinkel om bekend staat, is een van de beste opties in een circulaire economie. Het verwerken van afval tot een nieuw product staat ook op de R-ladder. Zoals Maarten van Dongen ook al uit heeft gelegd, is het afvalprobleem pas opgelost als producenten gaan nadenken over de productie. Dan staan we op de hoogste trede van de R-ladder. Van Dongen denkt dat het wel een beetje een illusie is dat er ooit helemaal geen restafval zal zijn, omdat er natuurlijk ook spullen zijn die veiligheid kritisch niet hergebruikt zouden kunnen worden. “Je moet het afval heel ver verminderen, maar ik denk dat er altijd wel restafval overblijft. Als dat 1% is, ben ik ook tevreden.”
https://youtu.be/teITvYjLHuI
Voor nu moeten we het eerst doen met de innovatieve ideeën van kringloopwinkels, zoals bij Stichting Kringloop Zwolle. Ondanks dat ze het probleem niet volledig oplossen, zijn ideeën zoals het herwinnen van wol wel belangrijk. Dit soort kleinere stapjes, zijn namelijk ook stapjes vooruit. Volgens van Dongen heeft een kringloopwinkel twee belangrijke functies. Kringloopwinkels zorgen ervoor dat spullen die al langer in onze economie zitten worden hergebruikt, daarmee dragen ze direct bij aan de strategie hergebruik. Daarnaast spelen ze ook een hele belangrijke rol, omdat ze spullen ontvangen en selecteren op wat bruikbaar is en wat niet. Die ervaringen zouden zij kunnen doorgeven aan producenten, zodat zij uiteindelijk meer kunnen nadenken over hun materialen.
Geprobeerd, maar niet meer te redden.
Karin ter Veer bracht een massief eiken buffetkast en een kast in ouderwetse romantische stijl naar de sloop. Voordat ze de meubels van een overleden familielid naar hun laatste plek bracht, bood zij ze eerst aan een kringloopwinkel aan. Hoewel de meubels in zeer goede staat waren, nam de kringloopwinkel de meubels niet aan. De ouderwetse romantische kast was voor vervoer uit elkaar gehaald, waardoor de kringloopwinkel geen interesse had. Het stond wel op hun site, maar ter Veer was hier niet van op de hoogte. De eikenkast namen ze niet aan, omdat ze dergelijke kasten niet kwijtraken.
De twee kasten moesten helaas snel weg, er was een busje gehuurd, dus werden de meubels naar de stort in Lelystad gebracht. Daarom werd besloten het ook niet online aan te bieden. Ter Veer brengt vaker dingen naar de stort, maar dan is het puin of defect. De afweging tussen kringloop en stort maakt ze door te kijken naar de staat van de artikelen. Ter Veer levert vaker artikelen aan kringloopwinkels, ze heeft speciaal alles wat zij thuis zelf heeft uitgezocht bewaard voor als de kringloopwinkel weer openging.
Dit had ook op de vuilnisbelt kunnen liggen
Het liefst heb ik er hele kasten van vol. Boeken en films. Ik kan wel zeggen dat ik niet heel materialistisch ben ingesteld, ik hoef echt niet altijd (meer) het nieuwste van het nieuwste. Met boeken en films is dat anders. Een lichtelijke vorm van verzamelwoede misschien, maar ik heb gewoon graag een boek of film bij de hand.
Er zijn wel streamingdiensten voor films en platformen, waarop je online een boek kan lezen of luisteren. Voor films en serie heb ik zeker ook een abonnement op dit soort streamingdiensten. Waarom heb je dan nog DVD’s en echte boeken nodig? Het begon met de film Love Rosie. Deze film werd namelijk van Netflix afgehaald, waar kijk je de film dan? Ik ben te schijterig om ze illegaal te downloaden. Het vervelende is alleen dat de prijs van een boek of DVD tegenwoordig rond de 20 euro begint. Het voordeel van een kringloopwinkel is dat je ze daar goedkoop kan krijgen. Later begon ik pas na te denken over het duurzame aspect. Voor de boeken en films die ik koop, worden nu geen nieuwegrondstoffen verbruikt. Ik ben er onderhand wel achter dat het afvalprobleem hiermee niet wordt opgelost, maar alleen wordt uitgesteld. Dan zitten er maar twee dingen op, deze boeken en DVD’s voor altijd bewaren of toch maar overgaan op alleen streamingdiensten en onlineplatformen.
Als ik een boek of film niks aan vind, dan doe ik deze wel weg. Het is dan beter geschikt voor iemand anders, dus gun ik het een tweede leven in de misschien wel net zo overvolle kast van iemand anders.
Dit artikel is een verhaal in de reeks over kringloopwinkels, gemaakt door studenten van de school voor journalistiek in Zwolle.
Het bericht Het afvalprobleem is nog lang niet opgebrand verscheen eerst op Opinie in Salland.
